ხათუნა ფარულავა

მასალის სარჩევი

ამაჩქარებელი (Accelerator): ზოგადი დანიშნულება და ტიპები.
კოლაიდერი (Collider): სპეციფიკური დანიშნულება და უპირატესობა.
განსხვავება ამაჩქარებელსა და კოლაიდერს შორის.
რატომ არის კოლაიდერში შეჯახება უფრო ეფექტური (ხელმისაწვდომი ენერგია vs. სტაციონარული სამიზნე).

პროტონების აჩქარების ეტაპები:
- საწყისი წყარო (წყალბადი).
- Linac 2, PS Booster, PS, SPS, LHC.
მაგნიტების როლი ამაჩქარებლებში:
- დიპოლური მაგნიტები (ტრაექტორიის შენარჩუნება).
- კვადრუპოლური მაგნიტები (კონის ფოკუსირება).
სუპერგამტარული მაგნიტები:
- სუპერგამტარობის არსი და LHC-ის ოპერაციული ტემპერატურა.
- LHC-ის მაგნიტების რაოდენობა და სტატისტიკური მონაცემები (ძირითადი და დამხმარე მაგნიტები).
კვენჩი (Quench):
- კვენჩის მიზეზი და შედეგები.
- დაცვის სისტემები.

დეტექტორების დანიშნულება და სტრუქტურა: ფენიანი აგებულება.
იმპულსის გაზომვა (ტრეკერები):
- ლორენცის ძალის გამოყენება.
- იმპულსის კავშირი ტრაექტორიის რადიუსთან ( $p = q B r$ ).
ენერგიის გაზომვა (კალორიმეტრები):
- ენერგიის გაზომვა ნაწილაკის შეჩერებით.
ნაწილაკების იდენტიფიკაცია:
- იმპულსისა ( $p$ ) და ენერგიის ( $E$ ) ერთობლივი გაზომვა მასის გამოსათვლელად ( $E^2 = (pc)^2 + (m c^2)^2$ ).
ნეიტრინოების აღმოჩენა:
- იმპულსის შენახვის კანონი და დაკარგული განივი იმპულსი ( $E_T^{miss}$ ).

CERN-ში შესასწავლი ფუნდამენტური კანონები:
- სტანდარტული მოდელი (კვარკები, ლეპტონები, ძალები).
- ჰიგსის მექანიზმი (მასის წარმოშობა).
- CP ინვარიანტობის დარღვევა (მატერია/ანტიმატერია ასიმეტრია).
ენერგიის მასად გარდაქმნა ( $E = mc^2$ ) მარტივი ახსნა.
მატერია და ანტიმატერია: თვისებები და ანიჰილაცია.
CERN-ის მთავარი ექსპერიმენტები (LHC):
- ATLAS და CMS (ზოგადი დანიშნულების).
- ALICE (იონური შეჯახებები, კვარკ-გლუონური პლაზმა).
- LHCb (B-კვარკები, მატერია/ანტიმატერია ასიმეტრია).